پلاستیک چیست؟

پلاستیک‌ها مجموعه‌ای گسترده از مواد پلیمری هستند که در زندگی روزمره نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. واژه پلاستیک از کلمه یونانی Plastikos به‌معنای «شکل‌پذیر» گرفته شده است. این خاصیت شکل‌پذیری موجب شده پلاستیک به‌صورت الیاف، صفحات، لوله‌ها، بطری‌ها، جعبه‌ها و بسیاری از محصولات دیگر تولید شود.

در هر کجا که نگاه کنید، پلاستیک وجود دارد. از لباس‌هایی که می‌پوشیم گرفته تا وسایل حمل‌ونقل، اسباب‌بازی‌ها، تجهیزات پزشکی و حتی خانه‌هایی که در آن‌ها زندگی می‌کنیم؛ پلاستیک بخش جدایی‌ناپذیر زندگی مدرن است.

ساختار پلاستیک‌ها

پلاستیک‌ها در گروه پلیمرها قرار دارند و از زنجیره‌های ماکرومولکولی تشکیل شده‌اند. این زنجیره‌ها حاصل پیوند تعداد زیادی مونومر (مولکول‌های کوچک) از طریق واکنش‌های شیمیایی مانند:

• پلیمریزاسیون افزایشی

• پلیمریزاسیون چگالشی

مونومرها معمولاً بر پایه کربن و هیدروژن هستند و ممکن است عناصر دیگری مانند اکسیژن، گوگرد، فلوئور یا کلر نیز در ساختار آن‌ها حضور داشته باشد.

تاریخچه پیدایش پلاستیک

اولین پلیمر مصنوعی در سال ۱۸۶۹ توسط جان وسلی هایات اختراع شد. او برای یافتن جایگزینی برای عاج فیل (که برای وسایل تزئینی و بازی استفاده می‌شد) تلاش کرد. این اختراع نقطه عطفی در تاریخ بشر بود؛ زیرا انسان توانست برای نخستین‌بار موادی فراتر از منابع طبیعی تولید کند.

در سال ۱۹۰۷، لئو باکلند نخستین پلیمر کاملاً مصنوعی به نام باکلیت را معرفی کرد. این ماده عایق الکتریکی بسیار خوبی بود و مقاومت بالایی در برابر حرارت داشت.

اختراعات بعدی مانند نایلون در سال ۱۹۳۵، کاربرد پلاستیک را در صنایع مختلف به‌ویژه در زمان جنگ جهانی دوم افزایش داد.

انواع پلاستیک بر اساس منشاء تولید

پلاستیک‌های طبیعی

مانند رزین‌ها و کائوچو که در طبیعت وجود دارند.

پلاستیک‌های نیمه‌مصنوعی

مانند گازئین که از شیر تهیه می‌شود.

پلاستیک‌های مصنوعی یا صنعتی

که امروزه بیشترین کاربرد را دارند و از منابعی مانند نفت، گاز و زغال‌سنگ تولید می‌شوند.

فرآیند تولید پلاستیک (پلیمریزاسیون)

برای تولید پلاستیک از دو فرآیند بسپارش (پلیمریزاسیون) استفاده می‌شود. در این فرآیند، مونومرها با کمک کاتالیزورها به هم متصل شده و زنجیره‌های پلیمری تشکیل می‌دهند. بیش از ۹۰٪ پلیمرهای مصنوعی از منابع فسیلی تولید می‌شوند.

ویژگی‌های کلی پلاستیک‌ها

پلاستیک‌ها به‌دلیل ویژگی‌های منحصر‌به‌فردشان، پرمصرف‌ترین مواد مصنوعی جهان هستند. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سبک بودن نسبت به فلزات

• عایق الکتریسیته و کاربرد گسترده در صنایع الکتریکی

• شفافیت در برخی انواع، جایگزین شیشه

• قابلیت رنگ‌پذیری بالا

• مقاومت در برابر شرایط جوی و مواد شیمیایی

• کاربرد در تجهیزات پزشکی به دلیل عدم رشد میکروب‌ها

• مقاومت حرارتی مناسب

• قیمت پایین و سرعت تولید بالا

دسته‌بندی پلاستیک‌ها بر اساس ساختار و خواص

ترموپلاستیک‌ها (Thermoplastics)

قابل ذوب و شکل‌دهی در اثر حرارت. مانند:

• پلی‌کربنات

• پلی‌متیل متاکریلات

• پلی‌پروپیلن

ترموست‌ها (Thermosets)

قابل ذوب نیستند و سخت و پایدارند. مانند:

• رزین اپوکسی

• رزین‌های فنولی

الاستومرها (Elastomers)

خاصیت کشسانی بالا دارند. مانند:

• پلی‌اورتان

• الاستومر بوتادین

مهم‌ترین انواع پلاستیک پرکاربرد

• پلی‌اتیلن ترفتالات (PET): برای بطری‌های نوشیدنی و بسته‌بندی مواد غذایی

• پلی‌اتیلن با چگالی بالا (HDPE): برای بطری شیر، شامپو و مواد بهداشتی

• پلی‌وینیل کلراید (PVC): در اسباب‌بازی‌ها، بطری شوینده، کیسه خون

• پلی‌پروپیلن (PP): مقاوم در برابر گرما، مناسب ظروف غذای گرم

• پلی‌استایرن (PS): برای ظروف یک‌بارمصرف، بسته‌بندی و عایق

پلاستیک و محیط‌زیست

با وجود مزایای بی‌شمار پلاستیک، عدم تجزیه‌پذیری سریع آن باعث بروز مشکلات زیست‌محیطی شده است. بطری‌ها و قطعات پلاستیکی تا هزاران سال در طبیعت باقی می‌مانند و می‌توانند برای حیات وحش خطرناک باشند.

راهکار اصلی برای کاهش این آسیب‌ها:

• کاهش مصرف پلاستیک‌های غیرقابل بازیافت

• بازیافت و استفاده مجدد از پلاستیک‌ها

• استفاده از پلاستیک‌های زیست‌تخریب‌پذیر

✅ زرین پلاستیک نیلگون؛ پیشرو در تولید محصولات پلاستیکی با کیفیت

شرکت زرین پلاستیک نیلگون با بهره‌گیری از فناوری روز دنیا، در تولید انواع محصولات پلاستیکی باکیفیت، سبک و مقاوم پیشگام است. ما با رعایت اصول دوستدار محیط‌زیست، گام بزرگی در جهت کاهش اثرات زیست‌محیطی و افزایش امکان بازیافت محصولات برداشته‌ایم.